Onthoud dit voordat u gaat lezen: onafhankelijke redactie is niet gratis. Als je dit artikel leuk vindt, overweeg dan om een account aan te maken om onze journalistiek te steunen, zodat we door kunnen gaan.
Terwijl wereldleiders bijeenkomen voor de klimaatconferentie van de Verenigde Naties (COP27) in Egypte is het moeilijk optimistisch te zijn dat de besprekingen zullen leiden tot een radicale afwijking van de onverbiddelijke stijging in de wereldwijde koolstofemissies in de afgelopen twee eeuwen.
Immers, vóór de besprekingen in Glasgow vorig jaar waarschuwden experts dat de top de laatste kans ter wereld om de opwarming van de aarde deze eeuw te beperken tot 1,5℃. En toch, een VN rapport vorige week ontdekte dat zelfs als alle landen hun klimaatdoelstellingen dit decennium zouden halen, de planeet nog steeds met een catastrofale 2,5 ℃ zou opwarmen.
Er was hoop dat de wereldwijde pandemie de economieën van de wereld zou kunnen hebben verschoven van hun afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, aangezien lockdowns het energieverbruik verminderden, en progressieve politici stelden voor alternatieve beleidsagenda’s.
Maar nadat de grenzen weer opengingen, keerde onze verslaving aan fossiele brandstoffen met wraak terug. In feite het Internationaal Energie Agentschap projecten het netto inkomen van olie- en gasproducenten zal in 2022 verdubbelen tot een alarmerende 4 biljoen dollar.
Voor sociale wetenschappers is dit zowel gruwelijk als fascinerend om te zien. Hoe gaat het dat een technologisch geavanceerde samenleving ervoor zou kunnen kiezen zichzelf te vernietigen door niet in te grijpen om een klimaatcatastrofe af te wenden?
We hebben tientallen jaren de tijd gehad om op te treden
Net als het kijken naar een treinongeluk in slow motion, hebben ‘s werelds toonaangevende klimaatwetenschappers dat al tientallen jaren gewaarschuwd voor de gevaren van de steeds toenemende uitstoot van broeikasgassen.
Politieke en bedrijfsleiders wisten meer dan tien jaar van de dreiging voordat het algemeen bekend was. Rug in 1977, werd de Amerikaanse president Jimmy Carter ingelicht over de mogelijkheid van catastrofale klimaatverandering. Datzelfde jaar interne memo’s bij een van de grootste oliemaatschappijen ter wereld maakte duidelijk dat het blijven verbranden van fossiele brandstoffen de planeet dramatisch zou opwarmen.
Dus waarom is er in de 45 jaar daarna zo weinig actie ondernomen? Waarom veroordelen we de kinderen van vandaag en toekomstige generaties om op een gevaarlijke en vijandige planeet te leven?
We hebben geprobeerd deze vraag te beantwoorden in ons onderzoek naar bedrijven en klimaatverandering door de jaren heen, inclusief ons onderzoek nieuwste boek.
Het antwoord, zo betogen wij, berust op een heersende veronderstelling georganiseerd door zakelijke en politieke elites: dat eindeloze economische groei gevoed door fossiele energie zo fundamenteel en gezond verstand is dat er geen twijfel over kan bestaan.
We noemen deze allesverslindende ideologie de “fossiele brandstofhegemonie”. Het beweert dat bedrijfskapitalisme op basis van fossiele energie een natuurlijke staat van zijn is, een die niet kan worden betwist.
Hoe de hegemonie van fossiele brandstoffen werkt
Het concept van “hegemonie” is ontwikkeld door de Italiaanse intellectueel Antonio Gramsci. In de jaren 1920 probeerde Gramsci uit te leggen hoe dominante klassen hun macht behielden zonder het gebruik van geweld en dwang.
Hij voerde aan dat hegemonie een continu proces inhoudt van het verkrijgen van de toestemming van belangrijke actoren in de samenleving, zoals industriëlen, de media en religieuze en onderwijsinstellingen, om een heersend blok te vormen. Het maatschappelijk middenveld zou zo de heersende orde accepteren en elke dreiging van revolutie dempen.
De ideeën van Gramsci helpen ons het gebrek aan actie als reactie op de klimaatcrisis te begrijpen. Het helpt met name de buitensporige invloed van het bedrijfsleven op het klimaatbeleid over de hele wereld te verklaren.
Een reeks recente onderzoeken heeft bijvoorbeeld de “hegemonie van fossiele brandstoffen” onderzocht in landen zoals Australië, Canada en de ONS. Deze studies stellen dat een dergelijke hegemonie bestaat uit een coalitie van zakelijke en politieke actoren met belangen die zijn afgestemd op koolstofafhankelijke economische groei. Dit leidt tot beperkte vooruitgang op het gebied van wetgeving ter vermindering van de koolstofemissies.
De hegemonie heeft zich ook uitgebreid tot bedrijfspolitieke activiteiten twijfel zaaien over klimaatwetenschap, lobbyen tegen emissiereductie en hernieuwbare energie, en de vangst van politieke partijen door belangen die zijn afgestemd op fossiele brandstoffen.
Dit helpt verklaren waarom milieuactivisten pleiten voor fossiele brandstoffen in de grond houden worden aangevallen door conservatieve politici en rechtse media.
Ze worden niet alleen gepresenteerd als een bedreiging voor “onze manier van leven”, maar ook als misleide en gevaarlijke radicalen, of zelfs terroristen.
Er is een andere manier
Natuurlijk zijn er alternatieven voor de hegemonie van fossiele brandstoffen. Het gaat om onmiddellijke en dramatische decarbonisatie van de wereldeconomie, zoals COP27 in Egypte ambieert.
Maar het vereist ook alternatieve economische modellen van “ontgroei”. Degrowth omvat een geplande en rechtvaardige inkrimping van rijke economieën, totdat het gestaag en binnen de capaciteit van de hulpbronnen van de planeet.
Dit omvat koolstofhandelssystemen met een snel verlagende limiet, limieten voor de winning van fossiele brandstoffen, autonomie van werknemers en kortere werktijden, en baangaranties met een leefbaar loon.
Dit soort beleid berust op belastinghervormingen om het gebruik van hulpbronnen te beperken en de koolstofemissies te verminderen, terwijl werkverdeling wordt bevorderd en productie en consumptie worden beperkt.
Dit vereist ook veel meer democratische politiek dan de huidige hegemonie toestaat – een politiek die de illusie uitdaagt dat economische groei kan doorgaan, zelfs als de aarde levensondersteunende systemen beginnen te mislukken.
Maar de echte test van de hegemonie van fossiele brandstoffen zal zijn hoe lang dit beeld kan blijven bestaan naarmate het weer extremer wordt en het klimaatactivisme groeit.
Omdat naarmate meer mensen de realiteit van de klimaatcrisis erkennen, degenen die de hegemonie van fossiele brandstoffen willen behouden, harder zullen moeten werken om hun greep op de klimaatpolitiek te behouden.
Christoffel Wrighthoogleraar Organisatiewetenschap, Universiteit van Sydney; Daniël Nyberghoogleraar Management, Newcastle Business School, Universiteit van Newcastleen Vanessa Bowdendocent, Universiteit van Newcastle
Dit artikel is opnieuw gepubliceerd vanaf Het gesprek onder een Creative Commons-licentie. Lees de origineel artikel.
